Adhurimi Orthodhoks - Liturgjia Hyjnore
Artikulli i At George C. Papademetriou,
nga libri "Studime mbi Ortodoksinë", 2012.
Forma më e lartë e adhurimit në Kishën Orthodhokse është Liturgjia Hyjnore. Në këtë sakrificë të pagjakshme, ne marrim bekimet e Zotit dhe Hirin e Tij, që buron nga vdekja e Krishtit mbi Kryq. Liturgjia Hyjnore është Kungata e Shenjtë ose shprehja më e lartë e falënderimit të njeriut ndaj Zotit. Gjatë Liturgjisë Hyjnore ne marrim pjesë në jetën, vuajtjet dhe Ngjalljen e Krishtit dhe ne thirremi që të marrim pjesë nga Trupi i Tij i pacënuar dhe Gjaku i Tij i çmuar.
Liturgjia Hyjnore e Shën Joan Gojartiti kryhet në shumicën e të Dielave dhe te ditëve të shenjta të kalendarit kishtar të Kishës Orthodhokse. Themeli i Liturgjisë Hyjnore është jeta dhe vepra shpëtimtare e Jisu Krishtit. Liturgjitë e tjera, të cilat janë variante të të njëjit themel dhe que kryhen në ditë të shenjta të veçanta, i përkasin Shën Jakovit (Jeruzalemi), Shën Markut (Aleksandria), Shën Vasilit (Antiokia) dhe e Dhuratave të Parashenjtëruara. Të gjitha këto Liturgji e kanë origjinën nga mbledhjet e të krishterëve të hershëm. Disa ndryshime ku përfshihen disa himne, janë shtuar që nga koha e Shën Joan Gojartit. Megjithatë, Liturgjia Hyjnore e tanishme është në përgjithësi e njëjtë me atë të Shen Joan Gojartit që në kohën e tij.
Pjesët e Liturgjisë
Liturgjia konsiston në një seri veprimesh me litanitë e lutjeve të pendimit që na udhëheqin dhe arrijnë kulmin në Kungimin e Shenjtë. Jeta e Krishtit shfaqet në këto veprime:
- Hyrja e Vogël - Prifti mbart Ungjillin e Shenjtë (një libër i artë që përmban te katër ungjijtë) në prani të të gjithë besimtarëve që simbolizon ardhjen e Krishtit në tokë për t'u mësuar të gjithë njerëzve të vërtetën. Pjesët që lexohen prej psaltit nga Apostulli dhe prej priftit nga Ungjilli i Shenjtë janë mësimet e Tij.
- Hyrja e Madhe - Prifti mbart Dhiskun dhe Kupën e Shenjtë, të cilat përmbajnë bukën dhe verën që më vonë do të shenjtërohen dhe ofrohen në Kungimin e Shenjtë nëprani të besimtarëve, që simbolizon vajtjen e Krishtit në Jerusalem për t'u kryqëzuar.
- Anafora (blatimi) - Recitimi i Simbolit të Besimit të shenjtë është një deklaratë zyrtare e pohimit të besimit tonë. Thirrja e fjalëve të Krishtit në Darkën e Fundit e përkujton këtë ngjarje.
- Ofertë - Thirrja, "Të tuat nga të tuat, Ty të blatojme nga të gjitha dhe për të gjitha", është një mirënjohje e faktit që gjithçka që ne jemi në gjendje t'i ofrojmë Zotit për të na shpëtuar është ajo që Ai na ofroi ne; Trupin dhe Gjakun e Tij të çmuar. Besimtarët Orthodhokse besojnë që elementët (buka dhe vera) shndërrohen në të vërtetë në Trupin dhe Gjakun e Krishtit. Ato nuk janë më thjesht bukë dhe verë, megjithëse ato përsëri duken si të tilla. Është pikërisht Shpirti i Shenjtë që realizon këtë "ndryshim" dhe në këtë moment shumë të rëndësishëm dhe të shenjtë të Liturgisë, besimtarët ulen në gjunjë.
- Kungimi i Shenjtë u ofrohet besimtarëve që janë të pagëzuar në Kishën Orthodhokse në momentin kur prifti thotë: "Me frikë Perëndie, besë dhe dashuri, afrohuni".
- Festa e Dashurisë (eukaristia) - Më pas lexohen lutjet e mbylljes dhe të gjithë besimtarët marrin naforën e bekuar nga prifti. Nafora gjithashtu simbolizon Festën e Dashurisë (agape) që fesohej nga të krishterët e hershëm.
Në Liturgjinë Hyjnore të krishterët orthodhoksë vërtetojnë veprën shpëtimtare të Krishtit dhe në një pjesëmarrje kolektive në Kungatën e Shenjtë, të gjithë njerëzit bashkohen me Krishtin, Shpëtimtarin e botës.
Gjestet e Liturgjisë Hyjnore
Liturgjia Hyjnore mund të ndahet në dy pjesë kryesore: Liturgjia e Katekumenëve dhe Liturgjia e Besimtarëve, të cilat paraprihen nga Shërbesa e Blatës së Hyjshme.
Megjithëse ka shumë interpretime simbolike të Liturgjisë Hyjnore, kuptimi më themelor gjendet në gjestet dhe lutjet.
Shërbesa e Blatës së Hyjshme
Shërbesa e Blatës së Hyjshme fillon me priftin që vjen përpara tryezës së Blatës së Hyjshme. Ai përkulet, duke bërë tre metani dhe qetësisht thotë tre herë: "O Perëndi, falmë mua mëkatarin dhe mëshiromë". Ai merr meshën në duart e tij, e ngre deri në ballë me vulën në pjesën e sipërme dhe thotë: "Na çlirove prej mallkimit të ligjit, me Gjakun tënd të çmuar; duke u mbërthyer në Kryq, e dduke u shpuar me shtizë, u bërë burim pavdekësie për njerëzit, Shpëtimtari ynë, lavdi me Ty". Dhe pastaj ai thotë: "I bekuar është Perëndia ynë, gjithnjë tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin".
Fillimisht, ai shkon tek pjesa qëndrore e vulës që mban mbishkrimin IC XC NIKA (që do të thotë JISU KRISHTI FITON) në të katër cepat e saj. Kjo pjesë quhet Qengji (Amno), që përfaqëson Zotin tonë, i cili merr mëkatet e botës. Zoti quhet «Qengji» sepse si një qengj, Ai pranoi vdekjen e Tij me përulësi dhe pa kundërshtim.
Prifti pret anën e majtë të Qengjit, duke thënë: "Dhe sikurse qengji i pafajshëm nuk nxjerr zë përpara atij që e qeth, kështu nuk e hap gojën e tij". Dhe duke prerë e sipërme të Qengjit, thotë: "Me përuljen e tij, gjykimi ti tij u do ta tregojë"? Dhe duke prerë pjesën e djathtë të Qengjit, thotë: "U soll për therje si dele". Pastaj, prefti duke ngulur shtizën anash nga e djathta e meshës e ngre lart pjesën e meshës që përfaqëson Qengjin dhe ndërsa e ngre thotë: "Se ngrihet prej dheut jeta e tij".
Prifti e vendos Qengjin mbi Dhisk përmbys dhe bën një të prerë të thellë me shtizë nga ana e djathtë përmbi shkronjat NI, duke thënë: "Një prej ushtarëve i shpoi brinjën me shtizë dhe menjëherë doli gjak dhe ujë. Dhe ai që e pa dëshmoi, dhe dëshmia e tij është e vërtetë". Prifti pastaj, hedh verë dhe pak ujë në Potirin e Shenjtë, e bekon dhe thotë: "I bekuar është bashkimi i të shenjtave të tua, gjithnjë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin".
Liturgjia e katekumenëve
Liturgjia Hyjnore fillon me shpalljen solemne: "E bekuar është Mbretëria e Atit, e Birit dhe e Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin". Me këto fjalë, ne duhet të brendësojmë idenë që në Liturgjinë Hyjnore Kisha të bëhet prania e vërtetë e Mbretërisë së Perëndi Trinititar në tokë.
Historikisht, qëllimi i pjesës së parë të Liturgjisë Hyjnore, nga epoka Apostolike e tutje, ishte formimi dhe udhëzimi i të kthyerve në besim, të quajtur katekumenë gjatë periudhës së tyre të udhëzimit. Duke qenë katekumenë, ata që po edukoheshin në besim, pjesa e parë e Liturgjisë Hyjnore ka një cilësi shumë udhëzuese, gati informuese, qëllimi i së cilës është përfshirja e të kthyerve në veprim kolektiv të Kishës. Në formësimin e Kishës, ne bashkohemi si të krishterë që ndajnë një besim të përbashkët në Trininë e Shenjtë. Ne këndojmë dhe lutemi si një popull i bashkuar në Krishtin, të cilët nuk janë të kufizuar nga koha, hapësira ose pengesat shoqërore.
Hyrja e Vogël është veprimi qendror i pjesës së parë të Liturgjisë. Klerikët kryejnë një procesion në të cilin prifti ngre Ungjillin lart, duke e marrë atë nga shenjtërorja rreth anijes. Me procesionin, synohet të drejtohet vëmendja e besimtarëve te Shkrimi i Shenjtë dhe te prania e vërtetë e Krishtit në shpalljen e Ungjillit. Ky gjest, i përbërë nga hyrja e vogël me Librin e Ungjijve, çon në mësimin e letrës, ungjillit dhe predikimit.
Liturgjia e besimtarëve
Në epokën Apostolike, Kisha lejoi vetëm hyrjen në adhurimin hyjnor të besimtarëve të pagëzuar, të cilët nuk do të ishin në një gjendje mëkati të rëndë. Ata u lejuan të qëndronin për pjesën e dytë, më solemne të Liturgjisë Hyjnore. Një lëvizje domethënëse e quajtur Hyrja e Madhe shënon fillimin e kësaj pjese të Liturgjisë. Prifti mbart ofertën e bukës dhe verës në procesion nga Tabela e Përgatitjes, përmes anijes qendrore të tempullit dhe në tryezën e Altarit të Shenjtë. Me gjithë këtë, para se të vazhdojë oferta, na kërkohet ta duam njëri-tjetrin në mënyrë që të rrëfejmë në mënyrë të përsosur besimin tonë. Në Kishën primitive, besimtarët i dhanë njëri-tjetrit një përqafim të quajtur Puthja e Paqes, e cila u shkëmbye në këtë pjesë. Pas puthjes simbolike të Paqës, të gjithë së bashku, ne bashkojmë zërat tanë për të rrëfyer Besimin kolektiv që ne e shpallim si Kisha përmes fjalëve të Besimit.
Vetëm tani mund t'i ofrojmë në mënyrë adekuate Dhuratat e Shenjta të bukës dhe verës Perëndisë At, me anë të Shpirtit të Shenjtë, në përmbushje të urdhërimit që Zoti ynë Jisu Krisht na urdhëroi që t'i ofronim në kujtesën e Tij. Kjo ofertë është një gëzim i madh, sepse përmes saj ne kujtojmë veprimet e fuqishme të Perëndit përmes të cilave kemi marrë dhuratën e shpëtimit, dhe veçanërisht Jetën, Vdekjen dhe Ringjalljen e Krishtit. Ne e thërrasim Shpirtin e Shenjtë mbi veten tonë dhe mbi Ofrimin tonë të bukës dhe verës, duke i kërkuar Atit që Shpirti i Tij i Shenjtë ta shndërrojë atë për ne në Trupin dhe Gjakun e Krishtit. Përmes falënderimeve tona dhe përkujtimit të veprës shpëtuese të Krishtit të Kryqëzuar, Shpirti i Shenjtë zbulon praninë e Krishtit të Ngjallur mes nesh përmes bukës dhe verës.
Prifti largohet nga altari me Dhuratat e Shenjta, duke e ftuar kongregacionin t'i afrohet Atit me nderim, me besim dhe me dashuri. Kungimi ynë i Dhuratave Hyjnore të shenjtëruara të Eukaristisë përfaqëson jo vetëm bashkimin midis atyre që komunojmë, por edhe bashkimin tonë me Perëndinë Atë në Mbretërinë e Tij. Në bashkësi, besnikët afrohen me Dhuratat e Shenjta dhe e pranojnë Krishtin nën speciet e bukës dhe verës Eukaristike nga kova e zakonshme. Prifti shpërndan dhuratat e Shenjta për besimtarët duke përdorur një lugë të vetme. Meqenëse Kungimi i Shenjtë është një shprehje e Besimit tonë, marrja e Dhuratave të Shenjta është e rezervuar vetëm për të krishterët e pagëzuar dhe të pagëzuar të Kishës Orthodhokse.
Liturgjia përfundon me lutjen e falënderimit dhe bekimin. Në përfundim të Eukaristisë, besimtarët afrohen përpara tempullit për të marrë nga prifti Bukën e Bekuar, pjesa e bukës liturgjike që kishte mbetur pasi u përgatit Oferta dhe e cila bekohet të shpërndahet te të gjithë të pranishmit, përfshirë jo të krishterë.
Rreth kësaj serie artikujsh
Studime mbi Orthodhoksinë, prezantohet këtu për të informuar ata njerëz që nuk janë krishterë orthodhoksë, por që po konsiderojnë pagëzimin dhe Krishtërimin të bëhen anëtarë të Kishës Orthodhokse, si dhe për të gjithë ata që dëshirojnë të thellojnë njohuritë e tyre të adhurimi hyjnor dhe tradita Apostolike.
Ato u shkruan nga At George C. Papademetriou, profesor i fakultetit të Holy Cross Greek Orthodox Theological School në Brookline, Massachusetts.